20 Ιουλίου 1974. Είναι η μέρα που ο χρόνος για την Κύπρο σταματά. Είναι η μέρα που αλλάζει τον ρουν της ιστορίας γι’ αυτό το χρυσοπράσινο φύλλο ριγμένο στο πέλαγος. Είναι η μέρα που από την έλευσή της και μετά, τίποτα σε αυτό το νησί δεν θα είναι όπως προηγουμένως. 20 Ιουλίου 1974-20 Ιουλίου 2009: Τριάντα πέντε χρόνια μετά, ο εφιάλτης του πικρού εκείνου καλοκαιριού ζωντανεύει ξανά, τα βήματα της μπότας του Τούρκου κατακτητή ηχούν και πάλι στ’ αφτιά μας…Κι εμείς, μέσα από τις αναμνήσεις του έφεδρου τότε καταδρομέα της 33ης Μοίρας Καταδρομών Νεοπτόλεμου Κότσαπα, όπως αποτυπώνονται στο βιβλίο του «ΚΕΡΥΝΕΙΑ ΕΑΛΩ», επιστρέφουμε πίσω στο χρόνο, σ’ εκείνο το μαύρο πρωινό της 20ής Ιουλίου 1974. Ο Νεοπτόλεμος Κότσαπας ξεδιπλώνει τις μνήμες του και αφηγείται με παραστατικό τρόπο τις τραγικές εκείνες στιγμές, τις πρώτες ώρες του μαρτυρίου, του Γολγοθά που άρχιζε για την Κύπρο και τους κατοίκους της. Ο πόλεμος έχει ήδη αρχίσει…
Έτσι ξεκίνησε η τουρκική εισβολή
«Από τις 5.30΄ η ώρα το πρωί του Σαββάτου, 20 Ιουλίου 1974, η πόλη της Κερύνειας στην περιοχή του φρουρίου και οι εγκαταστάσεις ραδιοεπισήμανσης της Εθνικής Φρουράς, που βρισκόντουσαν στην περιοχή του Κορμακίτη, δέχονται απρόσμενα και απροκάλυπτα τους πρώτους βομβαρδισμούς των τουρκικών αεροπλάνων, ενώ σχεδόν ταυτόχρονα πλήττονται και από θαλάσσης με κανονιοβολισμούς. Στη συνέχεια, με το ξημέρωμα της μέρας το κακό γενικεύεται και οι βομβαρδισμοί επεκτείνονται σ’ ολόκληρη την επαρχία της Κερύνειας.
Οι Τούρκοι εστιάζουν την πολεμική τους δραστηριότητα μέσα σε μια λωρίδα μήκους 20 χιλιομέτρων και πλάτους τεσσάρων, βόρεια του Πενταδακτύλου, από την πόλη της Κερύνειας μέχρι την παραλιακή περιοχή των Πανάγρων. Επίκεντρο των βομβαρδισμών παραμένουν κυρίως οι παραλιακές περιοχές του Αγίου Γεωργίου Κερύνειας, το στρατόπεδο του 251ου Τάγματος Πεζικού, που βρίσκεται δυτικά της Κερύνειας και δυτικότερα οι περιοχές Πικρό-Νερό, 5-Μίλι, 6-Μίλι, Ζέφυρος, Αχειροποίητος και Αϊρκώτισσα, που βρίσκονται εντός των δημοτικών ορίων των κοινοτήτων Καραβά και Λαπήθου. Οι κάτοικοι της περιοχής ξυπνούν έντρομοι και πανικοβλημένοι, και προσπαθούν να σωθούν χωρίς να λαμβάνουν έστω και τα στοιχειώδη και ελάχιστα μέτρα αυτοπροστασίας και αυτοάμυνας. Κανένας δεν πιστεύει στο τι βλέπει και τι ακούει, μα κανένας δεν είναι σε θέση να προβλέψει για το τι πρόκειται να επακολουθήσει.
Η κατάταξη
Στις 6.30′ έφυγα από το σπίτι μου μαζί με δυο φίλους και γείτονές μου κατευθυνόμενοι προς τον Αστυνομικό Σταθμό της Λαπήθου, για κατ’ αρχήν κατάταξη και ενημέρωση. Πηγαίνοντας πεζοί στο κέντρο της κωμόπολης σε χώρο μεταξύ της εκκλησίας του Τιμίου Προδρόμου και του τουρκικού τεμένους της «πάνωτζιαμής», πήραμε την πρώτη γεύση του πολέμου, όταν μια οβίδα από πλοίο μας έκοψε το δρόμο. Ανατίναξε τα πάντα γύρω μας, ενώ εμείς σωθήκαμε από θαύμα. Περνώντας μέσα από τα ερείπια και τους μαύρους καπνούς συνεχίσαμε το δρόμο μας, πιο προσεκτικοί αυτή τη φορά. Σε λίγο φθάνουμε στον Αστυνομικό Σταθμό, όπου στο μεταξύ είχε μαζευτεί αρκετός κόσμος. Οι πάντες ήσαν κατατρομαγμένοι, πανικοβλημένοι και αμήχανοι να αντιδράσουν απέναντι στην κατάσταση που δημιουργήθηκε και συνεχώς επεδεινώνετο. Αξίζει να σημειωθεί ότι την ευθύνη του Σταθμού είχαν στα χέρια τους γνωστά άτομα, που προσπαθούσαν μέχρι εκείνη τη στιγμή να βοηθήσουν στην εδραίωση του προηγηθέντος πραξικοπήματος. Ζητήσαμε όπλα, αλλά δυστυχώς δεν είχαν να μας δώσουν, μα ούτε και καταφέραμε να ενημερωθούμε ή να πληροφορηθούμε οτιδήποτε το σχετικό για την επικρατούσα κατάσταση.
Μέσα από τη σύγχυση και τον πανικό, αποφασίσαμε να κινηθούμε ανατολικά, με κατεύθυνση την πόλη της Κερύνειας. Γίναμε ομάδα δέκα ατόμων, στοιβαχτήκαμε πάνω σε μικρό ιδιωτικό φορτηγάκι με τον εθελοντή οδηγό και ιδιοκτήτη του, που προθυμοποιήθηκε να μας μεταφέρει. Ξεκινήσαμε με βάση το αρχικό μας σχέδιο. Μέχρι στιγμής, παρά την κρισιμότητα της κατάστασης, παραμέναμε εντελώς άοπλοι και συνεχώς εκτεθειμένοι στα τουρκικά πυρά και τους κινδύνους.
Αρχίζει η απόβαση
Ανύποπτοι και εντελώς ανυποψίαστοι στις 7.15′ το πρωί περάσαμε από το σημείο του 5-Μίλι. Μετά από δέκα λεπτά ο χώρος αυτός έμελλε να γίνει το «Βατερλώ» της σύγχρονης ιστορίας της Κύπρου. Στις 7.25΄ οι Τούρκοι απέκοψαν το δρόμο και η απόβαση είχε ήδη αρχίσει. Έφεδροι και πολίτες, που μας ακολουθούσαν, καθώς και όσοι επεχείρησαν να περάσουν το σημείο του 5-Μίλι, κτυπήθηκαν απροειδοποίητα και κατατροπώθηκαν μαζί με τα οχήματά τους. Για τους άτυχους περαστικούς, τους ευρισκόμενους στην περιοχή για οποιοδήποτε λόγο, η επιλογή των Τούρκων είναι μια και μοναδική. Αιφνιδιασμός, θάνατος και εξόντωση χωρίς χρονοτριβή, μόνο έτσι μπορεί να επιτύχει και να εδραιωθεί η απόβαση σ’ αυτό το κρίσιμο και αρχικό στάδιο. Σε μικρό χρονικό διάστημα, συντρίμμια και πτώματα ήσαν διάσπαρτα και εγκαταλειμμένα παντού. Ήταν τα πρώτα ανυποψίαστα θύματα της τουρκικής εισβολής και, όπως θα δούμε στη συνέχεια, η περισυλλογή και η ταφή τους σε ομαδικούς τάφους στη γύρω περιοχή καθυστέρησε τρεις ολόκληρες μέρες.
Δημιούργησαν προγεφύρωμα
Με αυτά τα δεδομένα και τα συμβάντα, και από τις μαρτυρίες που επακολούθησαν εκατέρωθεν, επίσημη ώρα της τουρκικής εισβολής καταγράφεται πλέον η ώρα 7.25′ το πρωί της 20ής Ιουλίου 1974, Σάββατο. Όμως δεν πρέπει να μας διαφεύγει το γεγονός ότι από αδιάψευστες μαρτυρίες κατοίκων της περιοχής, της μεγάλης απόβαση ηγήθηκε μικρότερη από το βράδυ της Παρασκευής 19ης Ιουλίου. Συγκεκριμένα, μέσα από το χάος του πραξικοπήματος, που επικράτησε προηγούμενες μέρες, οι Τούρκοι κατάφεραν κρυφίως και αφανώς να αποβιβάσουν σημαντική δύναμη πεζοναυτών, ελαφρώς εξοπλισμένη με όπλα και τηλεπικοινωνιακά μέσα. Η εν λόγω δύναμη, προγεφύρωμα, διεκπεραιώθηκε στους χώρους γύρω από το 5-Μίλι και με κάθε μυστικότητα ενημέρωνε και καθοδηγούσε τις χερσαίες αποβατικές δυνάμεις, που βρισκόντουσαν στην απέναντι πλευρά μέσα στη θάλασσα. Σε καμιά περίπτωση δεν εκδηλώθησαν, παρόλο που έλεγχαν τα πάντα, αφήνοντας ακόμη και το δρόμο ελεύθερο για σκοπούς παραπλάνησης. Οι πολύ ολίγοι κάτοικοι της περιοχής και οι τυχόν περίοικοι, που τους άκουσαν και τους αντελήφθησαν, δεν συνειδητοποίησαν περί τίνος πρόκειται, απεναντίας, μέσα στα πλαίσια της διάλυσης, του φόβου και της αναρχίας που επικράτησε μετά το πραξικόπημα, τέτοιες ένοπλες κινήσεις, παράλογες και παράνομες πράξεις και καταστάσεις ήσαν πλέον καθημερινό φαινόμενο, ο δε κόσμος έμενε σιωπηλός και απαθής, φοβούμενος τυχόν εκδίκηση. Η δύναμη του προγεφυρώματος συνεχώς κατηύθυνε τις χερσαίες αποβατικές δυνάμεις, αναλαμβάνοντας δράση και κάλυψη την κατάλληλη στιγμή ταυτόχρονα, όταν τα αποβατικά σκάφη προσήγγισαν την ακτή και άρχισαν την αποβίβαση. Η ενεργοποίησή της ήταν άμεση και αποτελεσματική, και εκδηλώθηκε στην πιο κατάλληλη στιγμή, εξ ου και η επιτυχία της επιχείρησης»…
Ανύπαρκτες εστίες ελληνικής αντίστασης
«Η διοχέτευση των τουρκικών δυνάμεων προς την ξηρά είναι συνεχής και ασταμάτητη. Η ανάπτυξη και η διασπορά των δυνάμεων γίνεται στην απέναντι δενδροφυτεμένη περιοχή, εκτάσεως τεσσάρων τετραγωνικών μιλίων, με σχετική πλέον ευκολία. Οι ελάχιστες και σχετικά ανύπαρκτες εστίες ελληνικής αντίστασης εξουδετερώνονται πλήρως σ’ αυτό το στάδιο και οι Τούρκοι γίνονται κυρίαρχοι του παιχνιδιού και του χώρου. Κάθε λεπτό που περνά, οι αποβατικές δυνάμεις αυξάνονται αριθμητικά και βελτιώνονται ποιοτικά, ενώ τα αποβατικά σκάφη συνωστίζονται κυριολεκτικά στο μικρό θαλάσσιο χώρο του 5-Μίλι, προσπαθώντας να αποβιβάσουν περισσότερο στρατό σε ελάχιστο χρόνο. Κατά τις πρώτες κρίσιμες ώρες, μεγάλη σύγχυση και αβεβαιότητα επικρατεί στην περιοχή. Φανερά, άφοβα και ανενόχλητα, οι Τούρκοι αποβιβάζονται συνεχώς και ισχυροποιούν τις θέσεις τους, ενώ εμείς, αμέριμνοι, ως εκ θαύματος περάσαμε ανάμεσά τους στοιβαγμένοι πάνω στο μικρό φορτηγάκι, φθάνοντας στο στρατόπεδο του 251 Τάγματος Πεζικού, λίγο έξω από την Κερύνεια. Εκεί χρεωθήκαμε το πρώτο μας όπλο, ένα τυφέκιο Νο 4 παλαιάς γενιάς και τεχνολογίας (κατασκευή του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου) μαζί με μικρό αριθμό σφαιρών. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο διαθέσιμος αριθμός των όπλων ήταν πολύ περιορισμένος, η ζήτησή τους αρκετά μεγάλη, ενώ μερικά από αυτά παρουσίαζαν και λειτουργικά προβλήματα. Αργότερα τα όπλα τέλειωσαν, με αποτέλεσμα εκατοντάδες έφεδροι να περιφέρονται στην περιοχή άοπλοι και άσκοπα περιπλανώμενοι, ενώ η έλλειψη αξιωματικών ήταν εμφανέστατη. Μέσα στο στρατόπεδο υπήρχε μεγάλη ακαταστασία, παντελής αδιαφορία και καθόλου διοικητική μέριμνα, και βασικά υπήρχε στην περιοχή ελάχιστος αριθμός χαμηλόβαθμων αξιωματικών, που ήταν αδύνατο να ανταποκριθούν σωστά και να ελέγξουν την κατάσταση. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 251ο Τάγμα Πεζικού ήταν η μεγαλύτερη και πιο αξιόμαχη δύναμη άμεσης επέμβασης και προστασίας της Κερύνειας, σε περίπτωση πολέμου»…
