Τα τελευταία χρόνια, έχουν εισαχθεί στην αγορά νέα πλαστικά προϊόντα, τα οποία θεωρούνται καλύτερα για το περιβάλλον. Μια πρόσφατα δημοσιευθείσα ενημέρωση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (ΕΟΠ) αξιολογεί τις περιβαλλοντικές τους ιδιότητες. Ο ΕΟΠ στο τεύχος Σεπτεμβρίου του ενημερωτικού δελτίου του ΕΟΠ 03/2020, παρουσίασε τη συνέντευξη που παραχώρησε η Almut Reichel, εμπειρογνώμονας του ΕΟΠ για τη βιώσιμη χρήση των πόρων και τα απόβλητα.
Πόσο φιλικά προς το περιβάλλον είναι αυτά τα νέα βιοαποδομήσιμα, λιπασματοποιήσιμα και βιολογικά πλαστικά προϊόντα;
Πρώτον, πρέπει να κατανοήσουμε τις διαφορές μεταξύ των βιολογικών πλαστικών και των πλαστικών ορυκτής βάσης, καθώς και των βιοαποικοδομήσιμων και των λιπασματοποιήσιμων πλαστικών. Τα βιοαποδομήσιμα ή λιπασματοποιήσιμα πλαστικά μπορούν να παράγονται είτε από πρώτες ύλες βιολογικής βάσης είτε από ορυκτές πρώτες ύλες, και τα πλαστικά βιολογικής προέλευσης μπορούν να σχεδιάζονται κατά τρόπο ώστε να λιπασματοποιούνται, να βιοαποδομούνται ή όχι.
Η βιωσιμότητα των υλικών βιολογικής προέλευσης όπως και των πλαστικών ορυκτής βάσης εξαρτάται από τις πρακτικές παραγωγής, τη διάρκεια ζωής των προϊόντων και την επεξεργασία στο τέλος του κύκλου ζωής τους. Τα βιοαποδομήσιμα και λιπασματοποιήσιμα πλαστικά προϊόντα μπορούν, σε ορισμένες περιπτώσεις και για ορισμένες εφαρμογές, να συμβάλουν στη μείωση της ρύπανσης του περιβάλλοντος από πλαστικά. Ωστόσο, απέχουν πολύ από το να παρέχουν μια γενική, αυτοτελή λύση στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρώπη με τα πλαστικά.
Ποιος είναι ο στόχος του νέου ενημερωτικού δελτίου του ΕΟΠ; Γιατί είναι τόσο σημαντική η καλύτερη ενημέρωση του κοινού;
Υπάρχει μεγάλη σύγχυση σχετικά με τα εν λόγω πλαστικά προϊόντα, για τι ακριβώς πρόκειται και τι μπορούν να προσφέρουν. Είναι πολύ σημαντικό οι πολίτες να γνωρίζουν και να κατανοούν αυτές τις διαφορές. Εάν οι καταναλωτές πιστεύουν ότι οι συσκευασίες που φέρουν την ένδειξη «βιολογικής προέλευσης» μπορούν να λιπασματοποιηθούν και να διοχετευθούν σε κάδο βιολογικών αποβλήτων, ενδέχεται στην πραγματικότητα να αυξήσουν τη ρύπανση από πλαστικά. Στόχος της ενημέρωσης είναι να ευαισθητοποιήσει τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και το κοινό σχετικά με τις παγίδες αυτές και την ανάγκη σαφούς κοινοποίησης αυτών των διαφορών και του τρόπου ορθής διάθεσης κάθε είδους πλαστικών υλών.
Κάθε ισχυρισμός περί λιπασματοποίησης ή βιοαποικοδομησιμότητας θα πρέπει να είναι ακριβής και να συνδέεται σαφώς με τις συνθήκες υπό τις οποίες ισχύουν αυτές οι ιδιότητες. Για παράδειγμα, τα βιομηχανικά λιπασματοποιήσιμα πλαστικά προϊόντα σχεδιάζονται για να βιοαποικοδομούνται υπό ειδικές, ελεγχόμενες συνθήκες σε βιομηχανικές μονάδες λιπασματοποίησης. Δεν λιπασματοποιούνται απαραιτήτως (πλήρως) σε οικιακούς κομποστοποιητές, οι οποίοι συνήθως λειτουργούν μόνο σε χαμηλότερες θερμοκρασίες και στους οποίους συνθήκες όπως η υγρασία και η παρουσία μικροοργανισμών διαφέρουν σημαντικά.
Ποιες είναι οι βασικές προκλήσεις και ευκαιρίες με αυτά τα νέα πλαστικά προϊόντα;
Είναι σημαντικό να διερευνηθεί για ποια προϊόντα έχει νόημα η χρήση βιοαποικοδομήσιμων ή λιπασματοποιήσιμων πλαστικών και σε ποιες περιπτώσεις μπορεί να είναι περισσότερο επιβλαβή παρά επωφελή. Για παράδειγμα, η χρήση λιπασματοποιήσιμων πλαστικών σακουλών για τη συλλογή αποβλήτων τροφίμων στα νοικοκυριά φαίνεται να αυξάνει το ποσοστό δέσμευσης των αποβλήτων τροφίμων, επειδή οι καταναλωτές τις θεωρούν εύκολες στη χρήση. Ως εκ τούτου, ορισμένοι δήμοι και φορείς συλλογής αποβλήτων συνιστούν ή απαιτούν τη χρήση πιστοποιημένων λιπασματοποιήσιμων πλαστικών σακουλών για τη συλλογή βιολογικών αποβλήτων, ενώ άλλοι δεν τις δέχονται. Αυτό εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις επιλογές που έγιναν κατά τον σχεδιασμό και την κατασκευή των υποδομών επεξεργασίας βιολογικών αποβλήτων σε κάθε χώρα.
Από την άλλη πλευρά, σε μια κυκλική οικονομία, όλα τα πλαστικά θα πρέπει να ανακυκλώνονται σε νέα πλαστικά από το πρώτο στάδιο της επεξεργασίας. Όταν ένα λιπασματοποιήσιμο ή βιοαποικοδομήσιμο πλαστικό προϊόν λιπασματοποιείται, δεν μπορεί να παραχθεί νέο πλαστικό από αυτό και ταυτόχρονα χάνεται και όλη η ενέργεια που χρησιμοποιήθηκε για την παραγωγή του.
Εάν αναλογιστούμε τη σύγχυση που επικρατεί σε σχέση με την απόρριψη αυτών των νέων πλαστικών προϊόντων, δεν είναι προτιμότερο να αποτρέψουμε τη χρήση πλαστικών;
Η πρόληψη και η μείωση των πλαστικών αποβλήτων θα πρέπει πράγματι να αποτελεί την πρώτη προτεραιότητα, και πρέπει να εντείνουμε τις προσπάθειές μας για την πρόληψη των πλαστικών αποβλήτων, δεδομένου ότι η ποσότητα των πλαστικών αποβλήτων εξακολουθεί να αυξάνεται. Για πολλά προϊόντα, οι πλαστικές ύλες μπορούν να αποτελέσουν καλή λύση. Ωστόσο, πρέπει να σχεδιάσουμε και να χρησιμοποιήσουμε αυτά τα πλαστικά με κυκλικό τρόπο και να διασφαλίσουμε ότι μπορούν και ανακυκλώνονται σε μεγαλύτερο βαθμό από ό, τι συμβαίνει σήμερα.
Τι κάνει η Ευρωπαϊκή Ένωση για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα των πλαστικών; Τι συμβαίνει με αυτά τα νέα πλαστικά προϊόντα;
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε το 2018 την Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τις πλαστικές ύλες σε μια κυκλική οικονομία . Με την εν λόγω στρατηγική, η ΕΕ δεσμεύεται να μειώσει τα πλαστικά απόβλητα, να διασφαλίσει ότι τα πλαστικά προϊόντα σχεδιάζονται κατά τρόπο που να μπορούν να ανακυκλωθούν, καθώς και να επενδύσει στην ανακύκλωση πλαστικών αλλά και σε άλλα μέτρα. Επιπλέον, η οδηγία του 2019 για τα πλαστικά μίας χρήσης περιορίζει την είσοδο στην αγορά της ΕΕ ορισμένων πλαστικών προϊόντων μίας χρήσης και απαιτεί τη μείωση της κατανάλωσης για ορισμένα άλλα προϊόντα. Οι απαιτήσεις αυτές ισχύουν επίσης για τα βιολογικά, βιοαποδομήσιμα και λιπασματοποιήσιμα πλαστικά προϊόντα.
Για τα πλαστικά με βιοαποδομήσιμες ιδιότητες, το Σχέδιο Δράσης για την κυκλική οικονομία 2020 της ΕΕ προβλέπει τη δημιουργία σαφούς πλαισίου πολιτικής, συμπεριλαμβάνοντας εναρμονισμένους κανόνες για τον καθορισμό και την επισήμανση των λιπασματοποιήσιμων και βιοαποικοδομήσιμων πλαστικών, καθώς και τον προσδιορισμό των περιβαλλοντικών οφελών για τις εφαρμογές που χρησιμοποιούν τα εν λόγω πλαστικά. Σκοπός μας τώρα είναι να διασφαλίσουμε ότι οι πολιτικές αυτές εφαρμόζονται σωστά σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Τι είδους δράση αναλαμβάνει ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος για τα πλαστικά απόβλητα και την πρόληψη;
Τα πλαστικά αποτελούν μία από τις βασικές αξιακές αλυσίδες που προσδιορίζονται στο σχέδιο δράσης της ΕΕ για την κυκλική οικονομία 2020 και, ως εκ τούτου, αποτελούν σημαντικό τομέα εργασίας για εμάς. Αναλύουμε τα πλαστικά από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Παράλληλα με το πρόσφατο ενημερωτικό μας δελτίο εξετάσαμε, για παράδειγμα, τις πολιτικές πρόληψης των πλαστικών αποβλήτων στην Ευρώπη και αναλύσαμε το εμπόριο πλαστικών αποβλήτωνστην Ευρώπη. Και αργότερα φέτος, σκοπεύουμε να δημοσιεύσουμε ανάλυση σχετικά με τις πλαστικές ύλες στην κυκλική οικονομία της Ευρώπης, τις πλαστικές ύλες στα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα και τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από τις πλαστικές ύλες.
