Ο «μεγάλος περίπατος», το πλέον εκτεταμένο πρόγραμμα αναπλάσεων που έγινε ποτέ στην Αθήνα, αργόσβησε στα τέλη της προηγούμενης δεκαετίας. Εκτοτε, το κέντρο της πόλης πέρασε διάφορες φάσεις: από την απότομη εγκατάλειψη και τη φτωχοποίηση, ως συνέπεια της οικονομικής κρίσης, έως την απότομη «Airbnb-οποίηση» των τελευταίων ετών. Η συζήτηση, όμως, για τον δημόσιο χώρο παρέμεινε ασθενής, περιστασιακά αναζωπυρούμενη από προγράμματα και παρεμβάσεις που εξαγγέλθηκαν αλλά δεν υλοποιήθηκαν.
Με αυτή την έννοια, η φιλόδοξη πρόταση που εγκρίθηκε χθες από το δημοτικό συμβούλιο Αθηναίων έχει μια ιδιαιτερότητα. Οι βασικές παρεμβάσεις θα ξεκινήσουν να εφαρμόζονται μόλις σε ένα μήνα, ως προσωρινές, με στόχο να επαναξιολογηθούν. Ακολουθώντας το παράδειγμα πολλών ευρωπαϊκών (και όχι μόνο) μεγαλουπόλεων, που είδαν τους περιορισμούς στην κυκλοφορία λόγω κορωνοϊού ως ευκαιρία, η Αθήνα θα επιχειρήσει να συνεχίσει τον «μεγάλο περίπατο» (η αξία του οποίου, 20 χρόνια μετά, είναι πέραν πάσης αμφισβήτησης) λαμβάνοντας, άμεσα, επιθετικά μέτρα ενάντια στο αυτοκίνητο και υπέρ των πεζών και του ποδηλάτου.
Τι περιλαμβάνει η πρόταση που παρουσίασε χθες ο δήμαρχος Αθηναίων Κώστας Μπακογιάννης; Το κλείσιμο δύο μεγάλων τμημάτων του κέντρου, του Εμπορικού Τριγώνου και της Πλάκας, για τα αυτοκίνητα, πλην των μονίμων κατοίκων και των απαραίτητων εξυπηρετήσεων. Τη μετατροπή των οδών Μητροπόλεως, Ηρώδου Αττικού, Ερμού (το υπόλοιπο) και Αθηνάς σε οδούς ελεύθερες από αυτοκίνητα. Τον δραστικό περιορισμό της κίνησης των οχημάτων στην οδό Πανεπιστημίου, με δια-πλάτυνση των πεζοδρομίων και τη δημιουργία πεζοδρόμων, την πεζοδρόμηση της λεωφόρου Βασιλίσσης Ολγας. Θα πρόκειται για την πιο εκτεταμένη παρέμβαση που έχει γίνει στην πρωτεύουσα από τα τέλη της προηγούμενης δεκαετίας.
Σύμφωνα με όσα ανακοίνωσε χθες ο κ. Μπακογιάννης, οι βασικές παρεμβάσεις του σχεδίου περιλαμβάνονται σε ειδικό χωρικό σχέδιο (ΕΧΣ) το οποίο ολοκληρώνεται αυτή την περίοδο και θα δοθεί σε δημόσια διαβούλευση τον Ιούνιο (να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με κατηγορηματικές διαβεβαιώσεις του δήμου, το ΕΧΣ δεν θα περιλαμβάνει τροποποιήσεις στις χρήσεις γης). Το πιο ώριμο από τα έργα που περιλαμβάνει –και έχει ήδη εγκριθεί από την εποχή της Εταιρείας Ενοποίησης Αρχαιολογικών Χώρων και έκτοτε μετατίθεται–, δηλαδή η πεζοδρόμηση της λεωφόρου Βασιλίσσης Ολγας, σχεδιάζεται να δημοπρατηθεί το φθινόπωρο. Μέχρι όμως το συνολικό σχέδιο να εγκριθεί και ο δήμος να προετοιμαστεί για τη διενέργεια των απαραίτητων διαγωνισμών για την υλοποίηση των υπόλοιπων έργων, οι παρεμβάσεις αυτές θα δοκιμαστούν στην πράξη, ώστε να γίνουν οι απαραίτητες αλλαγές. Πηγή για την κατάρτιση του σχεδίου παρεμβάσεων ήταν το ανεκπλήρωτο κομμάτι του σχεδιασμού της ΕΑΧΑ, οι μελέτες που είχαν γίνει για την ανάπλαση της Πανεπιστημίου (Rethink Athens), τα αποτελέσματα του διαγωνισμού ιδεών της «Ανάπλασης Αθήνας». Την κυκλοφοριακή υποστήριξη των παρεμβάσεων είχε ο Τομέας Μεταφορών και Συγκοινωνιακής Υποδομής του ΕΜΠ.
«Παράθυρο ευκαιρίας»
Με ποιον τρόπο θα γίνει αυτό; Η κυκλοφορία για τα Ι.Χ. θα περιοριστεί από τη δημοτική αστυνομία, ενώ μακροπρόθεσμα ο στόχος είναι η είσοδος να ελέγχεται με τη χρήση ηλεκτρονικών μέσων. Ο επιπλέον χώρος που θα αποδοθεί σε πεζούς και ποδήλατα θα διαχωριστεί με προσωρινά μέσα (λ.χ. ζαρντινιέρες, αστικά έπιπλα, εργοταξιακό εξοπλισμό). «Την περίοδο αυτή, μια σειρά από πόλεις σε όλο τον πλανήτη, από το Λονδίνο και το Βερολίνο έως την Μπογκοτά, αποφάσισαν, για να αντιμετωπίσουν την πανδημία, να λάβουν μια σειρά από έκτακτα κυκλοφοριακά μέτρα», ανέφερε στο χθεσινό δημοτικό συμβούλιο ο κ. Μπακογιάννης. «Θέλουμε περισσότερο δημόσιο χώρο για να επιτύχουμε την κοινωνική αποστασιοποίηση, να αποσυμφορήσουμε τα μέσα μεταφοράς δίνοντας προτεραιότητα στον πεζό, στο ποδήλατο και στα νέα μέσα μικροκινητικότητας, να διασφαλίσουμε τη δημόσια υγεία και το περιβάλλον, μη επιτρέποντας να πλημμυρίσουν και πάλι οι δρόμοι από τα Ι.Χ. Σήμερα υπάρχει ένα momentum: από τη μια, η βαθιά ανάγκη των δημοτών να ζήσουν σε μια ανθρώπινη, φιλική πόλη. Παράλληλα, ο περιορισμός της κυκλοφορίας δίνει ένα παράθυρο ευκαιρίας, ώστε να γίνει η προσαρμογή ομαλά».
Ζητούμενο βεβαίως αποτελεί η υποστήριξη των προτάσεων από τα μέσα μαζικής μεταφοράς. Αλλά και η προάσπιση του δημόσιου χώρου, ώστε να μην καταληφθεί από τραπεζοκαθίσματα, αντιστρέφοντας το «ουδέν μονιμότερον του προσωρινού».
Ο «μεγάλος περίπατος» ολοκληρώνεται
Τη συμπλήρωση του «μεγάλου περιπάτου», με περιορισμό της χρήσης Ι.Χ. και την απόδοση 50.000 τ.μ. στους πεζούς και στους ποδηλάτες, προβλέπει το φιλόδοξο σχέδιο του Δήμου Αθηναίων, επηρεάζοντας 6,3 χλμ. του οδικού δικτύου του κέντρου. Οι μόνιμοι κάτοικοι, τα οχήματα που εξυπηρετούν τον ανεφοδιασμό καταστημάτων και ξενοδοχείων, τα οχήματα των υπηρεσιών κ.ο.κ. θα συνεχίσουν να κινούνται ελεύθερα σε όλο το κέντρο, ενώ θα δημιουργηθούν νέες λεωφορειολωρίδες σε μήκος 1,9 χλμ., με μικρές τροποποιήσεις των διελεύσεών τους. Συγκεκριμένα:
• Πανεπιστημίου – Πατησίων: Προβλέπεται η πεζοδρόμηση των τριών από τις έξι λωρίδες κυκλοφορίας του δρόμου με την επέκταση των πεζοδρομίων. Ακόμα μία λωρίδα κυκλοφορίας θα δοθεί στο ποδήλατο, αφήνοντας δύο λωρίδες στην ελεύθερη κίνηση των οχημάτων. Παράλληλα θα γίνουν παρεμβάσεις στην οδό Πατησίων, από την Ομόνοια έως την πλατεία Αιγύπτου, για την ενοποίηση με το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Θα αποδοθούν 7.000 τ.μ. δημόσιου χώρου. Η πορεία των οχημάτων θα πραγματοποιείται αρχικά στη δεξιά πλευρά (κατά την κίνηση των οχημάτων) και μετά τη Βουκουρεστίου θα μεταφέρεται στην αριστερή πλευρά του δρόμου.
• Σύνταγμα: Θα διαπλατυνθούν τα πεζοδρόμια της οδού Φιλελλήνων κατά μήκος της πλατείας Συντάγματος, από την πλευρά της Ερμού. Θα παραμείνουν τρεις λωρίδες κυκλοφορίας για τα οχήματα, μία νέα λεωφορειολωρίδα και μία λωρίδα στάσεων λεωφορείων ανάμεσα στην Ερμού και στη Μητροπόλεως.
• Βασιλίσσης Ολγας: Η λεωφόρος θα πεζοδρομηθεί, επιτρέποντας αρχικά μόνο τη διέλευση των μέσων μεταφοράς (τραμ, τρόλεϊ). Ετσι θα ενοποιηθεί ο χώρος του Ζαππείου με τους Στύλους του Ολυμπίου Διός, συνδέοντας τη Διονυσίου Αρεοπαγίτου με το Παναθηναϊκό Στάδιο. Εκτιμάται ότι θα αποδοθούν 10.500 τ.μ. δημόσιου χώρου.
• Αθηνάς / Ερμού: Η οδός Αθηνάς σε όλο το μήκος της καθώς και η οδός Ερμού μέχρι την οδό Αγίων Ασωμάτων θα αποκλειστούν για την κυκλοφορία Ι.Χ. Θα επιτραπεί η κίνηση λεωφορείων σε προκαθορισμένους άξονες. Πρόσβαση θα έχουν μόνο τα οχήματα μόνιμων κατοίκων, τροφοδοσίας καταστημάτων, εξυπηρέτησης οργανισμών κοινής ωφελείας, τα οχήματα που κατευθύνονται σε χώρους στάθμευσης ή εξυπηρετούν ξενοδοχεία και τα ταξί.
• Ηρώδου Αττικού: Ο δρόμος θα κλείσει με τους ίδιους όρους για τα οχήματα. Εκτιμάται ότι θα αποδοθούν περίπου 5.000 τ.μ. ελεύθερου χώρου.
• Μητροπόλεως: Ο δρόμος θα κλείσει για τα οχήματα με τους ίδιους όρους. Σε συνδυασμό με το κλείσιμο του υπολοίπου της οδού Ερμού για τα οχήματα, καταργείται η ελεύθερη κίνηση οχημάτων από το Σύνταγμα προς το Μοναστηράκι.
Οπως ανέφερε ο δήμαρχος, σε δεύτερο επίπεδο θα δρομολογηθούν τοπικές παρεμβάσεις στις πλατείες Θεάτρου, Δικαιοσύνης (πίσω από το κενό κτίριο του Εθνικού Τυπογραφείου) και Κοραή. Να σημειωθεί ότι για τα έργα αυτά έχουν πραγματοποιηθεί στο παρελθόν αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί και υπάρχουν έτοιμες προτάσεις. Σε δεύτερο επίπεδο θα υλοποιηθεί και ο τελευταίος κλάδος του «μεγάλου περιπάτου», για τη σύνδεση της Ακαδημίας Πλάτωνος μέσω της Ιεράς Οδού με τον Κεραμεικό. Παράλληλα, δύο περιοχές του κέντρου, η Πλάκα και το Εμπορικό Τρίγωνο, θα κλείσουν για όλα τα οχήματα πλην των μόνιμων κατοίκων, των εξυπηρετήσεων καταστημάτων και ξενοδοχείων και των ταξί.
Νέες λεωφορειολωρίδες
Σύμφωνα με τον σχεδιασμό του Δήμου Αθηναίων, συνολικά θα κλείσουν για τα οχήματα 6,3 χλμ. οδών και λεωφόρων, ενώ θα δημιουργηθούν 1,9 χλμ. νέων λεωφορειολωρίδων και 50.000 τ.μ. δημόσιου χώρου. Οι προσωρινές παρεμβάσεις θα ξεκινήσουν στα τέλη Ιουνίου, ενώ το μεγαλύτερο μέρος της υλοποίησης των έργων (που θα πραγματοποιηθούν σε δεύτερη φάση, με εκτιμώμενο προϋπολογισμό 50 εκατ. ευρώ) θα έχει ολοκληρωθεί έως το 2022.
Αξίζει να σημειωθεί ότι πολλά από τα έργα αυτά έχουν προβλεφθεί από τον σχεδιασμό ήδη από το πρώτο Ρυθμιστικό της Αθήνας (1983), ενώ συμπεριελήφθησαν και στο ισχύον Ρυθμιστικό (2014), χωρίς τελικά να υλοποιηθούν. Ο «μεγάλος περίπατος» υλοποιήθηκε από την Εταιρεία Ενοποίησης Αρχαιολογικών Χώρων το 1997-2003 σε ποσοστό περίπου 40% του αρχικού σχεδιασμού (51 έργα προϋπολογισμού 110 εκατ. ευρώ), ενώ μέχρι το τέλος της ίδιας δεκαετίας προστέθηκαν ορισμένα επιμέρους έργα που δεν πρόλαβαν να υλοποιηθούν πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες (λ.χ., δημιουργία πλατείας Κεραμεικού στη θέση της Κορεατικής Αγοράς).
Τέλος, ο σχεδιασμός για την ανάπλαση της ευρύτερης περιοχής της Πανεπιστημίου (Rethink Athens) δρομολογήθηκε το 2010, αδειοδοτήθηκε το 2014, αλλά προσεβλήθη στο Συμβούλιο της Επικρατείας και ακυρώθηκε ένα έτος αργότερα.
Πώς θα επηρεαστεί η κυκλοφορία των οχημάτων
Ποιες θα είναι οι συνέπειες των έκτακτων μέτρων στο κέντρο στην κυκλοφορία; Το ΕΜΠ υποστηρίζει ότι η επιβράδυνση της κυκλοφορίας οχημάτων στον μικρό δακτύλιο θα είναι περιορισμένη και θα αφορά κυρίως τέσσερις οδούς. Ενώ θεαματική θα είναι η αύξηση της ταχύτητας των μέσων μαζικής μεταφοράς αλλά και η δημιουργία ασφαλέστερων συνθηκών για πεζούς και ποδηλάτες. Η ελεγχόμενη στάθμευση «τρίτων» μέσα στην Πλάκα και στο Εμπορικό Τρίγωνο, καθώς και στους δρόμους που αφορά η επέμβαση, ουσιαστικά θα καταργηθεί.
Η συνεργασία του Δήμου Αθηναίων με τον τομέα Μεταφορών και Συγκοινωνιακής Υποδομής του τμήματος Πολιτικών Μηχανικών του ΕΜΠ ξεκίνησε τον περασμένο Νοέμβριο. Ο τομέας ανέλαβε να εξετάσει διαφορετικά σενάρια κυκλοφοριακών παρεμβάσεων, προκειμένου να μπορέσει να εκτιμήσει τις επιπτώσεις των μέτρων και να καταλήξει στις βέλτιστες λύσεις. «Ξεκινήσαμε από τις βασικές πολεοδομικές επιλογές του Δήμου Αθηναίων», λέει στην «Κ» ο διευθυντής του τομέα, Γιώργος Γιαννής. «Ο αρχικός στόχος, προ κορωνοϊού, ήταν να ολοκληρώσουμε τις προτάσεις μας το καλοκαίρι. Ωστόσο, η περίοδος αυτή μας έδωσε την ευκαιρία να εφαρμόσουμε τις προτάσεις δοκιμαστικά. «Η φιλοσοφία είναι απλή: πρέπει να αποδοθεί περισσότερος δημόσιος χώρος στους πεζούς, έναντι των οχημάτων. Aρα χρειαζόμαστε μεγαλύτερα πεζοδρόμια και μια πιο οργανωμένη ρύθμιση για τα ποδήλατα, προτεραιότητα στα μέσα μαζικής μεταφοράς».
Πόσες θέσεις στάθμευσης θα χαθούν; «Οι παρεμβάσεις δεν επηρεάζουν τη στάθμευση αλλά την πρόσβαση σε αυτή. Οι μόνιμοι κάτοικοι και όσοι εξυπηρετούν τις περιοχές θα συνεχίσουν κανονικά. Η ελεγχόμενη στάθμευση όμως λ.χ. μέσα στο Εμπορικό Τρίγωνο δεν θα αφορά το γενικό κοινό». Αντίθετα, καλά είναι τα νέα για το ποδήλατο. «Θα εφαρμόσουμε ένα διπλό σύστημα: θα δημιουργήσουμε ποδηλατόδρομους σε Πανεπιστημίου, Αθηνάς και Ερμού, ενώ θα επιτρέψουμε το ποδήλατο σε όλους τους δρόμους που κλείνουν για τα Ι.Χ. Επομένως, θα μπορεί να κινείται με ασφάλεια. Στον υπόλοιπο δακτύλιο αυτό που εξετάζεται είναι η μείωση του ορίου ταχύτητας των οχημάτων, ώστε να μπορεί να υπάρχει παράλληλη κυκλοφορία».
Oσο για την κυκλοφορία, εκτιμάται ότι η επίδραση δεν θα είναι ιδιαίτερα μεγάλη. «Σε ποσοστό 72% η κυκλοφορία σήμερα στο κέντρο είναι διαμπερής, δεν έχει προέλευση ή προορισμό το κέντρο. Το ποσοστό αυτό πρέπει να μειωθεί», εκτιμά ο κ. Γιαννής. «Μελετώντας τις παρεμβάσεις που θα εφαρμοστούν, υπολογίσαμε ότι θα επιβαρυνθούν κατά 15-30% η Πανεπιστημίου, το Σύνταγμα, η Φιλελλήνων και η Σόλωνος (που θα δεχθεί κάποια από την κυκλοφορία), συνολικά όμως στο μικρό δακτύλιο η κυκλοφορία θα επηρεαστεί κατά 1-3%, ενώ στο υπόλοιπο Λεκανοπέδιο η επίδραση θα είναι αμελητέα, κάτω του 1%. Οι παρεμβάσεις μας είναι τοπικού χαρακτήρα. Κατά τη γνώμη μου, δεν πρέπει να χάσουμε την ευκαιρία, όπως έγινε το 2004 που το κέντρο είχε απελευθερωθεί για ένα μικρό διάστημα και επανακαταλήφθηκε από τα Ι.Χ».
