Σε κάθε κρίση, οι άνθρωποι σπαταλούν πολλή ενέργεια προσπαθώντας να εντοπίσουν τους “ενόχους”. Και αντί να σπαταλούν αυτήν την ενέργεια, θα ήταν πολύ καλύτερο να τη διοχετεύουν στην καταπολέμηση της κρίσης. Στις Ηνωμένες Πολιτείες αυτή τη στιγμή, η Κίνα κατηγορείται για την κρίση του κορονοϊού, ενώ, στην Ευρώπη, μαχητικοί συνωμοσιολόγοι κατηγορούν τον Μπιλ Γκέιτς για την πανδημία.
Το γεγονός είναι το εξής: Σε ολόκληρη την ιστορία της ανθρωπότητας, κανείς δεν έχει αφιερώσει τόσα χρήματα για την καταπολέμηση ασθενειών όσα ο Μπιλ Γκέιτς. Παρ ‘όλα αυτά, οι λάτρεις της συνωμοσίας γύρω από τον κορονοϊό τον κατηγορούν ότι δημιούργησε τον ιό έτσι ώστε να μπορέσει να βγάλει ακόμη περισσότερα χρήματα για τον εαυτό του από το εμβόλιο. Στη Γερμανία, ένα βίντεο με τον εξαιρετικά προκλητικό τίτλο “Bill Gates Plunders Germany” (O Mπιλ Γκέιτς καταληστεύει τη Γερμανία) έγινε viral στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης. Την ίδια στιγμή, εκπρόσωποι του ακροδεξιού κόμματος AfD δίνουν ομιλίες στο κοινοβούλιο δαιμονοποιώντας τον Μπιλ Γκέιτς ως επικεφαλής μιας εκτεταμένης, δόλιας συνωμοσίας.
Φυσικά οι ισχυρισμοί εναντίον του Μπιλ Γκέιτς είναι ψευδείς, αλλά αυτό δεν είναι το βασικό σημείο εδώ. Το παρόν άρθρο διερευνά κυρίως τα κίνητρα πίσω από τις διαδεδομένες καταγγελίες ότι οι πλούσιοι και οι βαθιά πλούσιοι ενεργούν μόνο για να ωφεληθούν οι ίδιοι.
Μια ενδιαφέρουσα απάντηση δίνει μια έρευνα της Ipsos Mori σε αντιπροσωπευτικό δείγμα 1.084 Αμερικάνων, το ζητούμενο της οποίας ήταν: “Ορισμένοι άνθρωποι δωρίζουν πολλά χρήματα σε φιλανθρωπικούς σκοπούς. Κατά τη γνώμη σας, ποιος είναι ο κύριος λόγος για τον οποίο το κάνουν αυτό; Δωρίζουν κυρίως επειδή θέλουν να ωφελήσουν τους άλλους ή κυρίως επειδή θέλουν να ωφεληθούν οι ίδιοι (π.χ. για φορολογικές ελαφρύνσεις, για να βελτιώσουν τη φήμη τους κ.λπ.); ”
Η πλειοψηφία των ερωτηθέντων επέλεξαν την -πιθανώς πιο ρεαλιστική- απάντηση ότι οι πλούσιοι δωρίζουν και για τους δύο λόγους, “για να ωφεληθούν εξίσου και οι ίδιοι αλλά και οι άλλοι.” Μόνο το 13% πιστεύει ότι οι πλούσιοι δωρίζουν κυρίως “για να ωφελήσουν τους άλλους”, ενώ σχεδόν διπλάσιο ποσοστό από αυτούς (23%) υποθέτουν ότι οι πλούσιοι δωρητές υποκινούνται κυρίως από εγωιστικά κίνητρα.
Ο κοινωνικός φθόνος ως βασικό κίνητρο
Ένα από τα υπόλοιπα ευρήματα της έρευνας είναι ίσως ακόμη πιο ενδιαφέρον. Στο πλαίσιο της πλήρους έρευνας, χρησιμοποιήθηκε μια ολόκληρη σειρά ερωτήσεων για να προσδιοριστεί ποιοι από τους ερωτηθέντες επιδεικνύουν κοινωνικό φθόνο και ποιοι όχι. Μεταξύ αυτών που αισθάνονται ζήλεια, το 50% θεωρούν ότι οι πλούσιοι δωρίζουν κυρίως για εγωιστικούς λόγους. Από τους μη φθονούντες, αντίθετα, μόνο το 12% πιστεύει ότι οι δωρεές από τους πλούσιους και τους υπερ-πλούσιους τροφοδοτούνται από κίνητρα αυτοεξυπηρέτησης.
Όπως επιβεβαιώνουν αυτά τα ευρήματα, οι πλούσιοι άνθρωποι που πιστεύουν ότι μπορούν να βελτιώσουν τη δημόσια εικόνα τους με δωρεές, κάνουν λάθος. Σίγουρα θα δυσκολευτούν να πείσουν όσους τους ζηλεύουν κοινωνικά ότι οι δωρεές τους οφείλονται στον αλτρουισμό. Αντίθετα, όπως επιβεβαιώνει το παράδειγμα του Μπιλ Γκέιτς, όσοι αισθάνονται κοινωνικό φθόνο δεν μπορούν απλώς να φανταστούν πως ο,τιδήποτε κάνουν οι πλούσιοι γεννιέται από καλές προθέσεις. Και ακόμη και όταν οι πλουσιότεροι άντρες και γυναίκες στον πλανήτη αφιερώνουν όλη τους τη δύναμη και την ενέργειά τους στην ιατρική πρόοδο και στη μάχη ενάντια στις ασθένειες και τη φτώχεια, οι φθονούντες υποπτεύονται ότι οι πλούσιοι φιλάνθρωποι παρακινούνται στην πραγματικότητα από μια σειρά εντελώς διαφορετικών, σκοτεινών προθέσεων και επιθυμίας αύξησης του πλούτου τους με οποιοδήποτε τίμημα.
Η ίδια έρευνα διαπίστωσε επίσης ότι το 60% των φθονούντων περιγράφουν τους πλούσιους ως άπληστους και το 58% υποθέτουν ότι οι πλούσιοι είναι εγωκεντρικοί. Συγκριτικά, οι μη φθονούντες, που αντιπροσωπεύουν το 48% του αμερικανικού πληθυσμού, έχουν μια πολύ διαφορετική άποψη για τους πλούσιους: μόνο το 20% αυτών θεωρούν τους πλούσιους ως άπληστους και μόνο το 23% υποθέτουν ότι είναι εγωκεντρικοί.
Ειδικά σε περιόδους κρίσης – όπως η τρέχουσα πανδημία κορονοϊού – οι κοινωνικά φθονούντες αναζητούν αποδιοπομπαίο τράγο. Αυτό επιβεβαιώνεται και πάλι από την παραπάνω έρευνα, η οποία διαπιστώνει ότι το 57% των φθονούντων συμφωνούν ότι “όσοι είναι πολύ πλούσιοι και θέλουν όλο και περισσότερη δύναμη, ευθύνονται για πολλά από τα μεγάλα προβλήματα στον κόσμο, όπως οικονομικά ή ανθρωπιστικά ζητήματα ”
Αλλά αυτό δεν είναι καινούργιο. Όπως καταδεικνύεται σε όλη την ιστορία, όποτε οι άνθρωποι δεν μπορούν να εξηγήσουν σημαντικά αρνητικά γεγονότα, αναζητούν αποδιοπομπαίο τράγο. Απλώς θυμηθείτε: στον Μεσαίωνα 60.000 έως 80.000 γυναίκες στην Ευρώπη κάηκαν ως “μάγισσες” επειδή κατηγορήθηκαν για την εξάπλωση ασθενειών, την αποτυχία καλλιεργειών και άλλων φυσικών καταστροφών.
